Search
Topics
  Home  
Who's Online
u an sitede, 35 ziyareti ve 0 ye bulunuyor.

Henz ye deilseniz, Buraya tklayarak cretsiz kayt olabilirsiniz.

Languages
Site Lisann Sein


SŒSTEMA ZMAN  KURDÓ
Tarih: 30.06.2007 Saat: 13:52 Gnderen: Editor

PHP-Nuke Maruf YILMAZ: Magisterandê pedagojî@ Fîl.Kand, mamoste    Ferdinand de Saussure, jidayîkbûn 1857-1913 Îswîçrî lîngvîst Wekî hîmdarê strukturalîzmê tê nasîn. Kovara wî ya bi navê  “Cours de lingustique” (1916) bû. Strukturalîzm di nav semîyotîkê de 2 hindav e û di nav xwe de dibe du(2) be?.  Zimanek wekî sîstem û bikarhanînê ye. Nî?anek(sembol, nî?an) ji perçeyan, yek jê peyv /wêne û yek jê dîtin/hizr e.

    Nimûne peyva  darê, gava ku tu peyva darê dixwînî, hingê ew dar sombolekê çêdike, tu çi dibînî. Saussure dibêje, ziman di nav xwe de dike 2 be?:
  1. Be?a yekemîn rêzman(grammatîk), qaîde û kodên zimanî ne, divê ev hebin ji bo danûstandinên civakî û zanyarî. Li gorî zanyarîya zimanî navê vê be?ê ”langue.” e  Langue  be?a zimanî ya sosyal û zanyarîyê ye.
  2. Be?a duyemîn  ”parole”ye, axaftin ango nivîsîn e, rûberî û ferehîya zimanî ye.
Ziman wekî sîstemekê ye û li ser kesê (over individual) ye. Ziman di ser kesî re ye û li her cîhî jê zêdetir rola xwe dileyîze. Aristoteles civakê wekî organîzmekê dibîne, li wir ferd (îndîvîd) bi tevahîyê re girêdayî ye. Elementa bingehîn a sîstema zimanî peyv, bêje û ferheng e. Tîp(herf) perçeyên herî piçûk, atomên zimanî ne (Molander, B. (1983,1988). Zimanên neteweyî yên Ewropayê rola xwe leyîstin û bûn zimanên felsefeyî. Spînoza bi îspanî dipeyvî, lê yahûdîyê Holandayê bû, bi latînî nivîsî, Leîznîz almanî bû, bi latînî û fransizî nivîsî. Descartes û Hobbes ji hevûdu re name bi latînî û zimanê zikmakî dinivîsîn. Hobbes dixwest ku empîrîzm û rasyonalîzmê bi hevûdu ve girê bide. Ew mirovekî monarþîst bû, lê xwedîyê kultureke berfireh bû û di eynî demê de materyalîst bû jî û helwesteke radîkal digirt. Di sala 1700î de zimanên neteweyî yên ewropî hîkarîya xwe li ser hevûdu dikirin. Montesquîeu, Voltaîre, Rousseau û Dîderot bi fransî nivîsîn. Berkeley û Hume jî bi îngilîzî. Wolff, Kant, Richte û Schellîng bi almanî nivîsîn. Ziman bi xwe re tradîsyona neteweyî, temperamenta neteweyî afirand û wî roleke sereke leyîst. Voltaireyekî almanî, Humeyekî fransî û Kantekî îngîlîsî, di dema xwe de Ewropayê hejandin û mohra xwe li dîrokê xistin. Kultura ku di bin hîkarîya zimanê fransizî de mabû jê azad bû û her neteweyek, giranîya xwe dida ser zimanê xwe. Neteweperestî(nasyonalîzm) wekî hindavekî hizrê û îdeolojîk afirî û ew li Ewropayê belav bû (Nordin, Svante, rûpel 344-345, 1995). Teza ku ziman bîryara rasttêgihîþtinê dide, jê re dibêjin ”hîpoteza Sapir-Whorfî”. Lêkolînên Sapir – Whorfî li ser zimanê reþîkan e. Ew hizr, kultur û hawayên jîyana wan bi zimanê wan girêdide.     Li gorî strukturalîstên Fransî, strukturên ferdî(serîndîvîdî) di ser hertiþtî de ne û ew struktur, tesîra xwe li ser hizrên ferdî(îndîvîdî) dike û ev strukturên ku di ser hertiþtî de ne bi tenê ziman e. Zimanê kurdî her tiþt e. Ew laþ, hizr, hawayê civakî, kulturî û jîyana kurd e. Shakespeare ne Gilgamêþ bû û ne jî Homeros bû û ne jî Dante bû. Her kes di dema xwe de mohra xwe li dîrokê dixe ango lê naxe. Felsefeya zimanî girîng e. Ziman ji bo min, ne înstrumenteke neutral e. Ziman ji bo yekitîya xelqê û serborîyên wî xelqî ye, da ku ew xelq bi çavekî mirovane li dinyayê mêze bike(Nordin, Svante(1995). Ziman dilê neteweyê kurd, ruh, can û xwîna wî ye. Zimanê kurdî bi xwe kurd û Kurdistan e. Ew netewe, kultur, ax, mêjû, laþ, dil, xwîn, stran, çîrok, helbest û karektera kurd e. Zimanê kurdî wekî hukumdarîyekê ye”. Ez zimanê kurdî wekî strukturekê dibînim û ji ber hingê jî, bi çavekî neutralê lê mêze nakim. Em vegerin ser bawerîyên Vygotskijî. Ew dibêje, ziman hizrê (fikirê) diafirîne, lê herwisan jî, hizr zimanî diafirîne. Li gorî Pîagetî, hizr zimanî diwelidîne (diafirîne). Dijminê kurd, bi zimanê kurdî dihêþe. Em vebigerin ser zanyarîya Comteyî. Ew bavê sosyolojîyê ye. Comte di felsefeya xwe de qala sê xalan dike, ew jî ev Gava qala zimanê tê kirin, ev kategorîyên jêrê tê bîra mirovî:1.      Dîyalektolojî2.      Pragmatîk3.      Prosodî4.      Sosyolojîya zimanî5.      Teknolojîya zimanî6.      Nivîsîna zanyarî7.      Etîmolojî8.      Fonolojî9.      Teorîyên rêzmanî10. ?emîyotîk11. Sîstema rastnivîsînê12. Dengê zmanî yê rast13. Nî?ane / sembola nivîsînê14. Teorîya wergerê û faktorên dî… Di vê dema me ya ”postmodern” de ya girîng ew e ku zman bi rastîyê ve were girêdan. Rastî çi ye, ne hêsan ku em e?kere bikin. Niha em ser girîngbûna zmanê edebî radiwestin. Di navbera salên 1970 û 2000î de berpirs û xwedîyên zimanê kurdî hene. Zman “fikira netewebûnê” diafirîne û ew hîkarîya xwe ya ba? li civaka xwe dike. 
Teorî:
Peyv û lêvandin navê ti?tekî ye. Peyvên wisan bi armanc in. Bi armanca ti?tekî tê nivîsîn, nimûne: “gul” bi gelekî armanca gulan e.
  • Zanyarîya teorîyê (teorîya epistemolojî).  Ev teorî bi pirsa çi zanyarî ye, ”em çawan zanyarî fêr dibin?" û em çawan dizanin ku ti?tekî rast  ango çewt e? Em bi çi hawayî dikarin lêkolînan çêbikin û rastîyê fêr bibin?
  • Argumentasîyona logîkê (Formalîzm)
  • Felsefeya zmanî di derbara xwezayîya zmanî de ye. Ev tê wateya ku her peyvek ti?tekî ye.
  • Zman çawan û bi hawayî rasteqînîyê ?irove dike.
 

Big Story of Today
Bu gn iin henz nemli bir haber yok.

Old Articles
09.12.07
· Parlementoya KurdistanÍ LÓjneya madeya 140 a Parlementoya IraqÍ bangÓ runi?tina
08.12.07
· MedÓa KurdÓ nikare bÍ rawestandin!
· Serok BarzanÓ:N?ÁeyÍn ku di hin kanalan de hatib?n belavkirin ne rast in
07.12.07
· BA?KAN BARZAN› YURDA D÷ND‹...
· SerokÍ HerÍma KurdistanÍ vegeriya KurdistanÍ
· AKP yÓ yÍn ji KurdistanÍ ji cemeta G¸len in
05.12.07
· N «ŒRVAN BARZANŒ: ME BER  QONAX N DIJWAR DŒTINE, JI BER EV  YEK  EM GE?BŒN IN
· SORUMLULUKTA «÷Z‹M
· TEVKURD DADGEH DIBE !
04.12.07
· KOMKAR-Almanya Genel Yˆnetim Kurulu Topland?
· JI BINEMALA MŒR BEDIRXAN KAMIL M‹?TAK LI BERXWE DID !
· T‹RK›YEDE SAVA? HAL› YA?ANIYOR
03.12.07
· Civata SiyasÓ a Ewlehiya Ni?tÓmanÓ li hev civiya
02.12.07
· Arte?a TirkiyÍ dÍ rÍvebiriya operasyonÍ bike
· TerorÓstÍn turkÓ-ÓslamÓ dibin bela serÍ ewropiya
01.12.07
· Kemalizma “kurdÓlÓhÓcazkar” tehl?ka herÓ mezin e!
· CivÓna TEVKURDÍ ya Damezrandina YekÓneya HerÍmÓ ya HerÍma MÍrdÓn Li QoserÍ PÍkha
30.11.07
· K¸rdistan - S›STAN›: ëíK‹RT VE ?››LER›N HAKLARINI ALMASINDAN YANAYIMíí
· TAYFUR: ‘’140.MADDE A«IK VE A?›KARDIR, BUNUN ›«›N YORUMA GEREK YOKTU
29.11.07
· HevpeyvÓna KurdistanÓ NwÍ a li gel NÍÁÓrvan BarzanÓ
· ABD DI?›?LER› BAKANI YARDIMCISI NEGROPONTE’DEN K‹RD›STAN’A : ‘
· JOHN NEGROPONTE: KURDISTAN HER MEK DEMOKRATŒK E € DOSTA AMERŒKA YE!
· FESTŒVALA R ZGIRTINA NETEWEYŒ BO BINEMALA CEMŒL PA?A Y  DIYARBEKIRŒ LI HEWL RA P
· KOKTEYLA PŒROZKIRINA 20-SALIYA SARA'yÍ
28.11.07
· Konsolosxaneya R?syayÍ li HewlÍrÍ veb?
· K‹RTLER›N Y‹Z ELL› YILDIR S‹REN ÷ZG‹RL‹K KAVGASI
· PÍ?nÓyaza PÍ?bezÓyekÍ
· RÍz ? Hurmet ji bo ›smail Be?ikÁi
27.11.07
· Be?ÓkÁÓ: “Rew?enbÓrÍn Kurd dalkawux (kaselÓs) in..”
· PÓvaneka welatparÍzÓ, kurdayetÓ demokratb?nÓ ? mirovantÓyÍ

Eski Haberler


 
Copyright pdk-bakur