Search
Topics
  Home  
Who's Online
u an sitede, 38 ziyareti ve 0 ye bulunuyor.

Henz ye deilseniz, Buraya tklayarak cretsiz kayt olabilirsiniz.

Languages
Site Lisann Sein


N›?ANCI ROMANI YA DA B›R YEN›LG›N›N H‹Z‹N ATLASI
Tarih: 04.11.2007 Saat: 20:41 Gnderen: Editor

PHP-Nuke FER›T CAN    “Güne? ?erefdin Da?lar?’n?n karlarla kapl? doruklar?n? bir heyim gibi kaplam??, kömür gibi kara bulut gölgelerinin ard?nda kayboldu?unda, ben köyümden çok uzaklardayd?m. Yürüdü?üm patika ?erefdin Da?lar?’n?n eteklerinde bazen alçalarak, bazen yükselerek, bazen geni?leyerek bazen derin vadilerin uçsuz bucaks?z uçurumlar?n?n içerisinden geçerek daral?yor, insana yol vermiyordu; baz? yerlerde bir avuç gökyüzünden ba?ka bir ?ey görmedi?im oluyordu. Böylesi anlarda tuhaf bir yaln?zl?k, yokluk korkusu beni ürkütür, bo?ard?.” ( Sf:53)

    ›nsan dilinin üst i?levlerinden olan betimleyici özelli?i, bir roman?n sayfalar?nda, fotografik bir anlat?m?n arac?na dönü?ebilmektedir. Dil, insan?n biricik anlat?m arac?, dü?ünce evrenidir. Onunla var edilen sanat, kal?c? bir kimli?e tekabül eder. Roman belki de insan? ve do?ay? en iyi betimleyen sanat türlerinin ba??nda gelir. Ku?kusuz bu betimleme insan dü?üncesinin ve alg?s?n?n dolay?m?ndan geçerek bir biçim kazanmaktad?r.    Edebiyat?n toplum ve dü?lerle ili?kilenmi? en önemli foto?raf? romanlard?r. Roman, bir yüzüyle insanl?k serüvenimizi anlat?r ve merkeze insan? al?r. Birey olma geli?imi, edebiyat alan?nda da roman?n do?umunu sa?lam??t?r. Roman bir göstergesiyle kurgu, bir göstergesiyle de gerçektir. Bu aç?dan bak?ld???nda ne tamamen gerçek, ne de tamamen kurgudur…    Metin Akta?’?n roman? asl?nda yak?n tarihin tan?kl???na soyunan ve tarihsel bir arka perspektifle geçmi?e yap?lan yolculuklardan olu?uyor. Yerel bir kimli?in renklerini, ac?lar?n, törelerini, toplumsal kodlar?n? i?liyor. Ni?anc?, ya?am?n kendisini etkileyen olaylar?ndan, anlat?lar?ndan bir koleksiyon yaratma çabas? olarak alg?lanabilir.Bir roman? analiz etmek, ele?tirmek için bir roman kimli?inde nelerin oldu?unu k?saca saptamak ve ele?tirinin çat?s?n? olu?turmak aç?s?ndan önemlidir. Özellikle zaman zaman yaln?zca roman?n mesaj? üzerinden dile getirilen politik ele?tiri, beraberinde tekdüzeli?i ve politik kimli?in edebiyat? ku?atmas?na neden olan bir sürece i?aret etmektedir. Geçenlerde bir sitede yay?nlanan ve Ni?anc? roman?n? negatifler üzerinden ve daha çok da politik mesaj? öngörerek yeren yakla??m bana çok sa?l?kl? gelmedi. Roman?n bir politik kurgusu olmas?na kar??n, roman ki?ilerini birebir hayat ve tarihle özde?le?tirmek bir acemilik görüntüsü vermektedir. Ele?tirmen, eser kar??s?nda daha objektif olmal? ve y?k?c? mesajlar?na eseri bir zemin olarak görmemelidir.    Zira tarih, romanlar arac?l???yla tart???labilir; ancak roman, tarih ö?retiminin bir ö?esi de?ildir. Tarihsel roman, romanc?n?n bir kurgu çerçevesinde kimi tarihsel figürleri kullanmas?yla olu?turdu?u bir sanatt?r.     Romanda kurgu, ki?iler, olay(lar), bak?? aç?s?, dil, biçem, biçim gibi ö?eler ele?tiri aç?s?ndan önemli veriler olu?turur. Bir roman, hayat?n belli alan?na romanc?n?n tuttu?u el feneriyle, okuyucuyu o alanda gezdirmesidir. Romanc? bir romanda çok ?ey anlatabilir, ancak bir dönemin tamam?n? ayd?nlatma iddias?nda de?ildir. Bu aç?dan roman? de?erlendirirken kendi kurgusu ve s?n?rlar? içinde de?erlendirme yapmak önem kazanmaktad?r.    Ni?anc? roman?, bir a?k, ba?l?l?k, politik mücadele, isyan ruhu, kitle duygusu ve törelerin dinsel kimliklerinden dam?t?lm?? kal?plar?n ve alg?lar?n etraf?nda bir anlat?d?r. Dersimden, bir co?rafyaya, dü?ünceye, toplumsal kimliklere oldu?u kadar, bir isyan?n lideri olan ?eyh Sait’e kadar uzanan bir tasar?m içermektedir. Bu kurguda yak?n ama renkli kimliklerin bu co?rafyada bir desen olu?turduklar?n? görebiliriz. Zamanla bu desende meydana gelen kanamalar, tutsakl?klar ve ihanetlerle bezenmi? bir gerçekli?in so?uk yüzüyle kar??la??yoruz. At?yla Dersimi, Elaz??’?, Diyarbekir’i dola?an Cem’in gözlemleri ve duygular? roman?n temel malzemesini olu?turuyor. ?eyh Sait romana sonradan giren ve Cem ile ili?kileri noktas?nda ortakla?an bir bilge yakla??m?yla ele al?n?yor. Cem’ in gözlemlerinden bir ?eyh Sait portresi olu?turulmu? durumda.    Roman?n önemli yakla??mlar?ndan biri de bu co?rafyan?n temel çeli?kilerinden birini olu?turan mezhepsel ya?am ve alg?lar?n olu?turduklar? fay hatlar?d?r. Dinsel misyon liderlerinin sergiledikleri tav?r, hayat kar??s?nda farkl?la?an kat? tutumlar?, evliliklere engel te?kil eden anlay??lar?, birbirlerinin kimliklerini okuma biçimleri ile oldukça dikkat çekici. Roman?n ba?kahraman? olan Cem’in ?eyh Said gibi bir Sünni liderle kurdu?u dostluk ili?kisi de tart???lmaya de?er bir konu olu?turmaktad?r. ›çerik aç?s?ndan toplumsal kültür katmanlar?nda yap?lan bu arkeolojik kaz?, kimi yanl?? alg?lar? da çürütecek durumdad?r.    Bir kad?n?n, sevdi?i erkek için bedenini ba?ka bir erke?e vermesi, tüm kurgular? çat?rdatan bir olay. Kürt mitolojisi ve sözlü edebiyat?nda, bu tür örneklere çok s?n?rl? da olsa yer veriliyor. Örne?in Sal?ho s?tran?nda, Nure, sevdi?i erke?i cezaevinden kurtarmak için Diyarbak?r’ da görevli cezaevi savc?s? ile bir araya geliyor ve Sal?h’?n neden kar??s?na ç?kan bir grubu öldürdü?ünü, anlat?yor. Ondan sevdi?i adam? serbest b?rakmas?n? istiyor. Savc?, bir kad?n?n bu cesaretinden etkilenerek, onun hat?r?na Ankara’ya bir dilekçe yaz?yor ve Sal?h serbest b?rak?l?yor. Ancak halk aras?nda Nure’nin savc? ile yatt???n? ve savc?n?n bunun kar??l???nda Sal?h’? serbest b?rakt??? dedikodusu yay?l?nca, Sal?h da Nure’yi öldürür. Çok dramatik bir a?k öyküsünün ac?kl? yüzüyle kar??la??yoruz. Akta?, roman?nda böylesi bir olaya yer veriyor ve roman?n ba?kahraman? bu gerçeklikle kendisini s?k s?k s?n?yor. Roman, bu bitmeyen a?k?n damgas?n? ta??yor ayn? zamanda.    Pir Hasan karakteri de ilginçlikler içeriyor. Özellikle etraf?na çizilen çemberin içinde hapis kalmas? ve inanç kimli?ini s?nad??? bölüm roman?n yan olaylar?ndan biri olarak tart???lmaya de?er. ?eyh Sait’ in Pir Hasan’? anlamas? ve onun hakk?nda geli?tirdi?i yorumlar da inanç ritüellerinin asl?nda hayatta nas?l bir ciddiyet kazand???n? da göstermektedir.    “›nançlar, töreler, dü?ünceler gelip geçici ?eyler. Bugün varlar yar?n yoklar. Bir insan kendini bir inanca, töreye kurban etmeye kalk???yorsa, onun akl?n? sorgulamak laz?m. Sanki bunlar? neden sana anlat?yorum. Senin Merxo Köyü halk?ndan bir fark?n yokmu?. Art?k seninle u?ra?mam?n bir anlam? kalmad?. Nikâh?m? k?yacak birini buldum. Çek git evine!”    Cem’in a?z?ndan dile getirilen bu ele?tiri, bir bak?ma seküler dü?ünceyi temsil ediyor. Ancak bu yakla??m?n ayn? zamanda toplumsal de?erleri ve sosyolojik bulgular?n yeterince anla??lmad???n? da ortaya koymaktad?r. Bir bak?ma içinde ya?ad??? topluma bir yabanc?la?madan söz edilebilir. Bu, bir dönem geli?en ideolojik bir yakla??m?n toplumsal gerçekli?i ötelemesinden kaynaklanmaktad?r.     Romanda töre cinayetlerinin izini de görmek mümkün. Sevdi?i adamdan hamile kalan kad?n?n ailesi taraf?ndan nas?l bir tutumla kar??land??? anlat?l?yor. Cem’in tan?kl???nda verilen olay, toplumun de?erler siteminin parametrelerini de aç??a ç?kart?yor. Zel’ in kar??la?t??? bu trajik öykü, roman kahraman? taraf?ndan ba?ka bir kadere dönü?türülüyor.    Roman; içinde geçti?i, dönemin sosyal, kültürel, siyasal etkilerinden kurtulamaz. Ni?anc? roman?, toplumun sosyokültürel dokusunu da yans?tmaktad?r.    Roman mesaj olarak bir yenilginin ad?m ad?m izlerini yans?tmaktad?r. Bu yenilgide içerdeki ihanetin damgas?n? vurdu?unu söylemek mümkündür. Belki, bunun yeterince anla??lmas? ve roman k?vam?na oturtulabilmesi için özellikle bu bölümlerde daha ayr?nt?land?r?lm?? bir anlat?m tercih edilebilirdi. Romanc?n?n bu aç?dan, ihaneti mercek alt?na almas? ve daha geni? i?lemesi gerekirdi. Kald? ki burada, ihanet edenlerin ak?betlerine dönük ciddi bir sonuç veya okura hissettirilen bir yakla??m da görülmemektedir. Ara anlat?mlarda bu ihanet i?lenmi?, ancak daha ç?plak ve çarp?c? bir anlat?ma girilmemi? olmas?n?n da romanc?n?n inisiyatifinde oldu?unu belirtmekte yarar var.     Romanda bir dönüm noktas? olarak görülebilecek bir sahne de Abdurrahman Pa?a Köprüsü’nde meydana gelen olayd?r. Romanc?, bu bölümde bir özetleyici anlat?m? tercih etmi?tir. ?eyh Sait ve arkada?lar?n?n esir dü?tü?ü bu sahnenin çarp?c? bir anlat?ma gereksinim duydu?u aç?kt?r. Ancak burada özetleme daha çok, Akta?’?n olay?n bu bölümünü dinledi?i ki?ilerden adeta bir al?nt? özet yapt???n? dü?ünmekteyim. San?r?m bu, roman tekni?i ve olaylar?n geli?im evresi aç?s?ndan bir ciddi eksiklik olarak alg?lanabilir.    “Gece o kadar karanl?kt? ki be?-on metre ilerimizi göremiyorduk. Bütün gece ya?mur hiç durmadan ya?d?. Biz s?r?ls?klam ?sland???m?z halde durmadan yol ald?k Amac?m?z gün do?madan Abdurrahman Pa?a Köprüsü’nü geçmekti. Köprüye vard???m?zda da?lar?n ba?? yeni yeni k?zar?yordu. Ya?murla co?an Murat’?n sesi gök gürültüsü gibi do?ay? titretiyordu… Ben ve ?eyh Said atlar?m?zdan a?a?? indik. ?eyh Said k?sra??n? serbest b?rakt?. K?srak ko?arak geri döndü. San?r?m ?eyh Said bu hareketiyle arkadan gelen milislere mesaj göndermi?ti. ?eyh silah?n?, çevremizi sarm?? Kas?m’?n karde?lerine ve adamlar?na yöneltti, teti?e bast?. ?ans?zl?k, silah ate? almad?. Kas?m?n karde?i Re?it, akrabalar?ndan Timur, Ahmet, adamlar?ndan Kargapazarl? Mehmet Re?it ve ?erifo?lu ile Halit, ?eyh Said’in üzerine çulland?; Binba?? Kas?m ile dört milis bana sald?rd?. Di?er adamlar? ate?e ba?lad?. Bir kur?un saçlar?m? yalayarak geçti. Ate? açamad?m. Çünkü karanl?kta ?eyh Said’i vurmaktan korktum. Bakt?m kurtulu?um yok; Kas?m?n eline dü?ece?ime, kendimi Abdurrahman Pa?a Köprüsü’nden Murat’?n sular?na att?m.” (sf:342)    Metin Akta?, bu bölümde, tarihsel bir metin yazmay? denemi? gibi. Asl?nda bir romanc? profesyonelli?inden çok bir tarih ve ki?iler ba?lam?nda bir gerçeklik kayg?s? öne ç?k?yor. Bu durum, asl?nda bu anlat?m? ele?tirmekten çok, tarihsel bir olay?n do?ru ve tan?klar?n anlat?m?n? önceleyen tutumundan kaynaklanmaktad?r. Burada ?eyh Said ile bo?u?ma an? daha a??r çekimde anlat?labilirdi. Çünkü böylesi kritik bir an?n özetlenmi? olmas? roman çekicili?ini k?smen gölgelemektedir.    Romanda ?eyh Said, klasik resmi alg?n?n d???nda bilge bir ki?i olarak da betimlenmi?. Dinsel aç?dan kat? bir tutum yerine ak?lc? yakla??mlar? öne ç?kmaktad?r. Ayr?ca ba??na gelebilecekleri önceden kestirme özelli?i sezdirilmektedir. Bu aç?dan ?eyh Said profili okuyucu aç?s?ndan biraz sürpriz olarak alg?lanmaktad?r. Romanda Cem’ in tan?kl???nda anlat?lanlar ayn? zamanda roman?n tarihsel dokusunu özetlemektedir. Alevi ve Sünni alg?n?n bu aç?dan bir ezber bozma ile yüz yüze kald???n? söylemek mümkündür.    Roman konsepti aç?s?ndan tiplerin etkili bir biçimde ele al?nd???n? söylemek mümkündür. Özellikle karakteristik özellikleri hayatla iç içe verilmi?tir. Yazar karakter analizini ba?ar?yla gerçekle?tirmi?tir. Onlar?n dil özellikleri, espritüel dokular?, hüzünleri o co?rafyan?n renkleriyle birlikte i?lenmi?tir. Cem’in annesi karakter olarak canl? bir profile oturtulmu?tur. Bu aç?dan dikkate de?er olan nokta, ki?ilerin konu?malar?yla uyumlu bir özellik göstermeleridir. Gerek köylü özellikler, a??z, deyimler aç?s?ndan; gerekse cemaat adam? olma özellikleri yans?t?lm??t?r. Bu da okurun durumu anlamas?n? kolayla?t?rmaktad?r.    Roman?n dili aç?s?ndan bak?ld???nda duru ve özlü bir dil kullan?lm??. Anlat?m böylesi bir dile yaslanm?? durumda. Ancak dilin zaman zaman ak??kan özelli?i kesintilere u?ram??t?r. San?r?m Türkçenin yeterince romanc?n?n diline oturmamas?ndan kaynaklan?yor. Kimi cümleler adeta bir çeviri özelli?ini yans?t?yor. Bunu bir ölçüde de do?al kar??lamak gerekir. Sonuçta yazar, kendi anadilini kullanm?yor. Belki de temel bir ortak sorunun yans?mas?d?r bu. Türkçede yeterince yetkinle?ememek bu aç?dan bir ele?tiri konusu olmayabilir de.     Roman?n kurgusu ise son derece ba?ar?l? gözükmektedir. Özellikle, “ ?eyhmus ile 1974 Haziran ay?nda Elaz?? sebze halinde tan??t?m.” Cümlesi, bir gerçekli?in can al?c? noktas?n? te?kil etmektedir. Romanc? kendi gerçek ki?ili?i üzerinden bir giri? yapmaktad?r. Elaz??’a ili?kin olarak anlat?lanlar bir gerçekçi an? kimli?i ile verilmektedir. ?eyhmus’ un ortadan kaybolmas?yla birlikte kendisine emanet edilen an? defteri roman?n merkezine oturtulmaktad?r. Öyle ki  ‘Ve defteri aç?p okumaya ba?lad?m…” cümlesi asl?nda roman?n da ba?lang?ç cümlesi olmaktad?r. Böylece kurgu ile romanc?n?n gerçek anlat?s? aras?nda s?k? bir ba? kurulmaktad?r. Defterin sonuna eklenen not ise kurguyu daha da ilginç k?lmaktad?r:    “Ya?am?m?n bundan sonraki k?sm?n? yazmam için f?rsat?m olmad?. O karanl?k güçler izimi buldu. E?er bu kez kurtulmay? ba?ar?rsam ya?am?m?n bundan sonraki kesitini yazaca??m. Sizden son bir iste?im var; sonbahar aylar?nda kardelen çiçekleri açt??? zaman bir demet kardelen çiçe?i al?p Elaz?? Gülmez Mezarl???’nda yatan Zel’in mezar?na b?rak?n! O kardelen çiçeklerini çok severdi…”    Roman bu cümlelerle sona ermektedir. Bir a?k?n ölümsüzlü?ü ve kardelen çiçekleri adeta Zel’in mezar?na b?rak?larak bu co?rafyan?n talihsiz ve trajik öyküsüne bir imza at?lmak istenmektedir.     Kardelenler, ba?kald?r?y? ifade eder. Ayn? zamanda k?sa bir ya?am, ama karlar?n boyunduru?una ra?men bir özgürlük destan?… Roman?n böylesi bir mesajla sonuçlanmas?, asl?nda toplumsal bir parantezin aç?larak dü?lerin ve özgürlük tutkusunun sürdürülmesi anlam?na gelmektedir.

Big Story of Today
Bu gn iin henz nemli bir haber yok.

Old Articles
09.12.07
· Parlementoya KurdistanÍ LÓjneya madeya 140 a Parlementoya IraqÍ bangÓ runi?tina
08.12.07
· MedÓa KurdÓ nikare bÍ rawestandin!
· Serok BarzanÓ:N?ÁeyÍn ku di hin kanalan de hatib?n belavkirin ne rast in
07.12.07
· BA?KAN BARZAN› YURDA D÷ND‹...
· SerokÍ HerÍma KurdistanÍ vegeriya KurdistanÍ
· AKP yÓ yÍn ji KurdistanÍ ji cemeta G¸len in
05.12.07
· N «ŒRVAN BARZANŒ: ME BER  QONAX N DIJWAR DŒTINE, JI BER EV  YEK  EM GE?BŒN IN
· SORUMLULUKTA «÷Z‹M
· TEVKURD DADGEH DIBE !
04.12.07
· KOMKAR-Almanya Genel Yˆnetim Kurulu Topland?
· JI BINEMALA MŒR BEDIRXAN KAMIL M‹?TAK LI BERXWE DID !
· T‹RK›YEDE SAVA? HAL› YA?ANIYOR
03.12.07
· Civata SiyasÓ a Ewlehiya Ni?tÓmanÓ li hev civiya
02.12.07
· Arte?a TirkiyÍ dÍ rÍvebiriya operasyonÍ bike
· TerorÓstÍn turkÓ-ÓslamÓ dibin bela serÍ ewropiya
01.12.07
· Kemalizma “kurdÓlÓhÓcazkar” tehl?ka herÓ mezin e!
· CivÓna TEVKURDÍ ya Damezrandina YekÓneya HerÍmÓ ya HerÍma MÍrdÓn Li QoserÍ PÍkha
30.11.07
· K¸rdistan - S›STAN›: ëíK‹RT VE ?››LER›N HAKLARINI ALMASINDAN YANAYIMíí
· TAYFUR: ‘’140.MADDE A«IK VE A?›KARDIR, BUNUN ›«›N YORUMA GEREK YOKTU
29.11.07
· HevpeyvÓna KurdistanÓ NwÍ a li gel NÍÁÓrvan BarzanÓ
· ABD DI?›?LER› BAKANI YARDIMCISI NEGROPONTE’DEN K‹RD›STAN’A : ‘
· JOHN NEGROPONTE: KURDISTAN HER MEK DEMOKRATŒK E € DOSTA AMERŒKA YE!
· FESTŒVALA R ZGIRTINA NETEWEYŒ BO BINEMALA CEMŒL PA?A Y  DIYARBEKIRŒ LI HEWL RA P
· KOKTEYLA PŒROZKIRINA 20-SALIYA SARA'yÍ
28.11.07
· Konsolosxaneya R?syayÍ li HewlÍrÍ veb?
· K‹RTLER›N Y‹Z ELL› YILDIR S‹REN ÷ZG‹RL‹K KAVGASI
· PÍ?nÓyaza PÍ?bezÓyekÍ
· RÍz ? Hurmet ji bo ›smail Be?ikÁi
27.11.07
· Be?ÓkÁÓ: “Rew?enbÓrÍn Kurd dalkawux (kaselÓs) in..”
· PÓvaneka welatparÍzÓ, kurdayetÓ demokratb?nÓ ? mirovantÓyÍ

Eski Haberler


 
Copyright pdk-bakur